NOVESMA LEIÇON                                                                                    Diumenc (dimanche)

NÒSTRE LEMOSIN

Aüei nos nos leverem tots dabora : tota la familha e mai lo pretengut de la Martina devem ‘nar passar la jornada au Mas de la Vau ente resten mon grand e ma granda.

Lai l'i sem tots plan uros perqué tornem trobar tot çò qu'es nòstre.

L'i a dengueras bassetz de bestias : dos chavaus e ‘n asiron ; vint vachas emb tretze vedelons, quauques buòus ponhauds.

Quand pòde trobar quauqua libertat quò me plai de ‘nar tochar lo bestiau o l'auvelhas. Qu'es plasent tanben de veire los ganhons minjar la bacada, d'auvir los chens que japen quante ‘ribe.

Mon grand-pair vòu pas que la proprietat se perda, ni que son ben siá vendut ; eu vòu pas que l'i áia dau monde per especular sus lo país, que li rauben çò qu'es seu, ni que venhan s'installar los qu'aguessan mai d'argent .

Qu'es per quò que mon oncle Andríu decidet de prener la proprietat e de la far valer. Volem pas èsser liquidats e laissar crebar la terra ente sem nascuts.

Mas l'i a beucòp de dangiers per los lemosins.

Dins la valada ente avem lo mas, ilhs vòlen crear ‘n estanc de pres de cent ectaras, qu'ilhs disen un "plan d'aiga" , per l'i far venir los toristas que ‘chaptaran tot e faran los senhors .

Los notables mai los promotors son d' acòrd per nos botar defòra , au nom de la lei e de l'interès generau, disen-t-ilhs.

L'i a pas longtemps, ilhs fagueren parier pres de Lubersac (Liberçac), per installar l'armada, coma sus lo plateu dau Larzac e a La Cortina .

Devem pas los laissar far ; si de non, aurem jamai lo drech de viure en Lemosin ni d'èsser occitans.

VOCABULARI : lo pretengut (le fiancé) ; restar (habiter) ; lo grand (le grand-père) ;

‘n asiron (un ânon) ; un vedelon (un petit veau) ; un buòu ponhaud

(un boeuf à l'embouche) ; tochar (garder) ; l'auvelha (la brebis) ;

un ganhon (un cochon) ; la bacada (la pâtée) ; auvir (entendre) ;

‘ribar (arriver) ; lo país (la terre) ; raubar (voler) ; nascut (né) ;

‘n'ectara (un hectare) ; fagueren (ils firent) ; l'armada (l'armée)

EXPRESSIONS : botar defòra (expulser) .

CHAVILHAS : lai (là) ; çò que (ce que) ; quand, quante (quand) ;

pres (près) ; si de non (sinon) .

PER COMPTAR :

11 onze, vonze	40 quaranta
12 dotze	50 cinquanta
13 tretze	60 seissanta
14 quatòrze	70 setanta, seissanta-dietz
15 quinze	80 quatre-vints
16 setze	90 nonanta, quatre-vint-dietz
17 dietz-e-set, dietz-set	100 cent
18 dietz-e-uech, dietz-uech	200 dos cents
19 dietz-e-nòu	1000 mila
20 vint	2000 dos mila
30 trenta	1977 mila nòu cent seissanta dietz-set

PARTICIPI PASSAT :

liquidat	liquidada	liquidats	liquidadas
vendut	-uda	-uts	-udas
auvit	-ida	-its	-idas
escrich	-icha	-ichs	-ichas

INDEFINITS :

quauque jorn, quauqua libertat, quauques buòus, quauquas bestias

POSSESSIUS :

Es meu c'est à moi	Es nòstre à nous
Es teu " à toi	Es vòstre à vous
Es seu " à lui, à elle	Es lor à eux, à elles

CONJUGASONS :

                                        Present du Subjontiu

Èsser (irrég.)		Aver (irrég.)
siá		àia
sias		aias
siá		àia
siam		aiam
siatz		aiatz
sian		aian

Raubar (rég.)	Se perdre (irrégu.)	Venir (rég.)
Que raub-e	Que me perd-a	Que venh-a
Que raub-es	Que te perd-as	Que venh-as
Que raub-e	Que se perd-a	Que venh-a
Que raub-em	Que nos perd-am	Que venh-am
Que raub-etz	Que vos perd-atz	Que venh-atz
Que raub-en	Que se perd-an	Que venh-an

REMARCA : tornar trobar (retrouver)